Ministerstwo Edukacji i Nauki w rządzie Mateusza Morawieckiego podejmowało wiele aktywności upamiętniających rodzinę Ulmów. Dlaczego podtrzymywanie pamięci o bohaterach z Markowej jest tak ważne?

Dariusz Piontkowski: Staraliśmy się popularyzować tych bohaterów przez konkursy skierowane do środowiska szkolnego. Rodzina Ulmów na co dzień żyła wartościami. Chcieliśmy, aby stała się wzorem postępowania dla współczesnej młodzieży. Warto w życiu kierować się wartościami, bez względu na to, w jakich czasach przyszło nam funkcjonować. Ulmowie zapłacili za wierność swoim wartościom najwyższą cenę. Poświęcili to, co mieli najcenniejszego.

Jakich efektów Ministerstwo Edukacji i Nauki spodziewało się po realizacji inicjatyw upamiętniających błogosławioną rodzinę?

Mamy nadzieję, że te postacie staną się bardziej rozpoznawalne przez młodych ludzi. Chcieliśmy, by kolejne pokolenia uczniów wiedziały, kim byli Ulmowie, dlaczego warto ich cenić, co zrobili, że zapisali się na kartach naszej historii. Mamy również nadzieję, że pojawi się wiele scenariuszy lekcyjnych, które pozwolą nauczycielom w atrakcyjny sposób przekazywać tę wiedzę na różnych poziomach edukacyjnych.

W jakich obszarach rodzina Ulmów może być dziś autorytetem dla młodego pokolenia?

Ulmowie byli głęboko wierzący, a ich system wartości wynikał z Dekalogu i wiary. Jedne z najważniejszych przesłań to miłość do bliźniego i niesienie pomocy drugiemu człowiekowi, nawet w najtrudniejszych warunkach. I to właśnie zrobili Ulmowie, ratując Żydów. Bohaterowie z Markowej to także przykład rodziny wielopokoleniowej, gdzie były wzajemny szacunek, wychowanie oparte na wartościach chrześcijańskich, ale także aktywność społeczna, innowacyjność, przedsiębiorczość i wiele innych cech, które warto propagować także w dzisiejszych czasach.

Jest nadzieja, że młodzież za pośrednictwem rodziny Ulmów pozna też inne historie Polaków ratujących Żydów. Dlaczego tak istotna jest pamięć historyczna u młodego pokolenia?

Historia jest nauczycielką życia. By spełniła swoją rolę, trzeba ją zgłębiać. Dlatego chcemy, aby młodzież poznawała historię Polski i trudny okres II wojny światowej. Momentami szczególnymi są czas okupacji niemieckiej i sowieckiej oraz działania władz okupacyjnych i reakcja Polaków na to, co się wówczas działo. Rodzina Ulmów jest przykładem działań wielu naszych rodaków, którzy próbowali pomagać Żydom mimo niemieckich represji. Wiele polskich rodzin zapłaciło za to życiem. W tej chwili próbujemy przywracać pamięć o takich osobach w różnych częściach Polski. Czyni to m.in. Instytut im. Witolda Pileckiego. Wiedza u uczniów o tych bohaterach jest jednak wciąż za mała. Mamy nadzieję, że dzięki historii Ulmów uda się zainteresować młodych tą problematyką.

Wiedza historyczna jest bardzo ważna, żeby młodzi ludzie wyrastali na świadomych obywateli...

Zależało nam, żeby kolejne pokolenia Polaków były świadomymi patriotami, żeby znały swoją historię, były dumne z jasnych momentów naszych dziejów, ale żeby znały też ich trudne chwile. Przede wszystkim żeby znały prawdę. Dziś w przestrzeni międzynarodowej mamy wiele zakłamań dotyczących historii najnowszej, w tym także relacji polsko-żydowskich. Często pojawiają się oskarżenia o współudział Polaków w mordowaniu Żydów, co jest ewidentnym kłamstwem i nie miało odzwierciedlenia w rzeczywistości. Rodzina Ulmów stała się symbolem postawy naszych rodaków, którzy ginęli z rąk Niemców za niesienie pomocy ludności żydowskiej. Tę prawdę trzeba przekazywać młodym, by mogli jej w przyszłości bronić.

Życie i tragiczna śmierć Ulmów są symbolem niezwykłego człowieczeństwa i heroizmu, o które bardzo trudno w dzisiejszej rzeczywistości...

Rodzina z Markowej reprezentowała najwyższe ideały człowieczeństwa w absolutnie uniwersalnej formie. Jej historia powinna być dla nas inspiracją do refleksji nad fundamentalnymi wartościami. Dla wielu to nie tylko lekcja historii, ale też przypomnienie, jak istotne jest człowieczeństwo w obliczu przeciwności losu. Jej historia to również dowód na to, że prawdziwy heroizm to codzienne wybory, których dokonujemy nawet w najtrudniejszych okolicznościach.

Dariusz Piontkowski nauczyciel historii z wieloletnim stażem, były marszałek województwa podlaskiego, poseł na Sejm RP, w latach 2019-2020 minister edukacji narodowej, od 2020 do 2023 r. sekretarz stanu w Ministerstwie Edukacji i Nauki

MEiN